از
جمله مواردی که وهابی‏ها به مسلمانان، علی‏الخصوص شیعیان ایراد می‏گیرند و
نسبت به آن حساس هستند، آداب روضه منوره و حرم رسول خدا(صلی الله علیه و
آله) از هنگام ورود به حرم، کیفیت ایستادن، تبرک جستن به قبر و یا
ستون‏ها، منبر و ... می‏باشد.

صنعانی که از وهابیون می‏باشد
می‏گوید: طواف قبور و تبرک و دست کشیدن یا لمس اعضای دیگر به قبور پیامبر
و اهل‏بیت شرک است و این اعمال، مانند افعال جاهلیت برای بت‏ها
می‏باشد.(1)

وهابی‏ها در نامه‏ای که به «شیخ الرکب المغربی» نوشتند، بیان کرده‏اند که:

تعظیم
قبور انبیاء و اولیاء از موارد شرک و عبادت بت‏ها محسوب می‏شود.(2)  برای
پاسخ به این شبهه و اتهام وارده به مسلمانان، علی‏الخصوص شیعیان ذکر چند
نکته لازم است:

1- تعظیم و احترام به قبور انبیاء و اولیاء از مصادیق بزرگداشت و تعظیم شعائر الهی است:

«و من یعظم شعائر الله فانّها من تقوی القلوب»؛ و هر کس شعایر الهی را بزرگ شمارد، همانا که آن از پرهیزگاری دل‏هاست.(3)    

هیچ
دلیلی بر تحریم تعظیم قبور وجود ندارد. مگر این که برخی اعمال در آنجا
انجام شود و نیّت عبادت بر آن حمل شود مانند: سجده بر قبور، نماز خواندن
بر آنها و هر نوع احترامی که به قصد عبادت باشد نه صرفاً احترام و محبت.

2- باید به این نکته توجه داشت که هر تعظیم و خضوعی عبادت نیست و موجب شرک نمی‏شود و حرام نیست.

بلکه آن خضوع و تعظیمی عبادت شمرده می‏شود
که در برابر فردی که برای او مقام الوهیت قائل است و او را خدا می‏داند،
شرک است. در مقاله گذشته اشاره کردیم که عبادت چه معنایی دارد و در چه صورت، عملی عبادت محسوب می‏شود. در غیر این صورت
احترام و تعظیم در مقابل والدین، بزرگان و اساتید و امیران همه باید عبادت
و در نتیجه شرک محسوب شوند.

پس احترام و تعظیم در برابر کسی که خدا
او را بزرگ قرار داده، مانند انبیاء، اولیاء، علما و صالحین، عبادت نیست،
بلکه چون خداوند آنها را بزرگ شمرده ما نیز او را بزرگ می‏شماریم در نتیجه
این کار به نوعی تعظیم و بزرگداشت خداوند است. مانند احترام به پدر و
مادر، احترام و تعظیم به کعبه، مسجدالحرام، رکن، مقام، عرفات و نظایر
آنها، همه اینها به اعتبار انتساب به خداوند محترم هستند. و همین‏طور است
احترام و تعظیم پیامبران و اولیاء و صالحان، همان‏طور که در زمان حیاتشان
شرک نیست بلکه از نظر آیات و روایات پسندیده است و در حال ممات و پس از
مرگ هم تعظیم و تکریم ایشان دارای فضیلت است زیرا حرمت آنها با مرگشان از
بین نمی‏رود. مالک در مناظره‏ای که با منصور دوانیقی در حرم رسول خدا(صلی
الله علیه و آله) داشت گفت:

«انّ حُرمة النبی میتاً کحرمته حیّاً؛ احترام پیامبر بعد از وفات، همانند احترام او در حال حیات است.(4)

جمله فوق به بحث توسل و حیات برزخی رسول خدا دلالت دارد و وهابی‏ها می‎گویند که:

ما
اعتقاد داریم که پیامبر در قبر، از حیات برزخی بالاتر از شهدا که قرآن به
آن تصریح نمود، برخوردار است، زیرا آن حضرت از شهیدان، افضل است.(5) 

پس
با توجه به حقایق مربوط به حیات رسول خدا(صلی الله علیه و آله) و لزوم
احترام به آن حضرت، مکانی که در برگیرنده جسد انبیاء و اولیاست یعنی قبور
آنان نیز در خور احترام و تکریم است و این احترام و اظهار محبت‏ها نظیر
بوسیدن و دست کشیدن به قبور و مانند آن، عبادت آنها یا عبادت سنگ‎ها نیست
و این اماکن به جهت این که مدفن انبیاء و اولیاء است شرف و حرمت پیدا
کرده‏اند. و در خور تکریم می‏باشند. همانطور که جلد قرآن از هر جنسی که
باشد، به علت مجاورت با قرآن باید محترم باشد و نباید آن را نجس نمود، چون
توهین به قرآن محسوب می‎شود.

آیا کسی احترام به مقام ابراهیم و تعظیم حجرالاسود و یا طواف کعبه را، عبادت سنگ‏ها، و آن اماکن می‏داند؟

3- تمام این امور از قبیل: طواف، لمس منبر و قبر و دیوار و ... به قصد تبرک انجام می‏شود

 و
در روایات اهل تسنن و تشیع و تاریخ وارد شده است که در صدر اسلام،
مسلمانان به آبی که پیامبر با آن، دست خود را می‏شست یا مویی که از پیامبر
ریخته می‏شد و یا به آب دهان آن حضرت تبرک می‏جستند. برای نمونه به بعضی
از این موارد اشاره می‏کنیم:

- در سیره حلبیه  آمده است:

عروة
بن مسعود ثقفی در سال صلح حدیبیه نزد رسول خدا(صلی الله علیه و آله)
ایستاده بود، ناگهان دید که اصحاب ایشان به خاطر تبرک جستن به آبی که
پیامبر با آن وضو می‏گرفت و یا دست خود را می‏شست، بر هم سبقت گرفته و
نزدیک بود برای دستیابی به آن آب، یکدیگر را بکشند و همین کار را با آب
دهان حضرت انجام می‏دادند و نیز مویی از حضرت نمی‏افتاد مگر این که اصحاب
آن را می‏گرفتند.(6)     

- بخاری در باب صفة البنی(صلی‏الله علیه و آله) از ابی جحیفه نقل می‏کند:

پیامبر
در سفری به سوی وادی بطحاء (بیابان مکه) از منزل خارج شد، هنگام نماز، وضو
گرفت و دو رکعت نماز ظهر و دو رکعت نماز عصر بجا آورد - تا آنجا که
می‏گوید- آنگاه مردم، دست آن حضرت را گرفته و به صورتشان می‏مالیدند.

راوی می‏گوید: من نیز دست پیامبر را گرفته و به صورت خود می‏مالیدم که دست حضرت از برف خنک‏تر و از مشک‏ خوش‏بو‏تر بود.

بخاری
در پایان این باب، از همین راوی نقل می‏کند: بلال، باقی مانده آب وضوی
رسول خدا را برای مردم آورد و آنان از آن آب تبرک نمودند.(7)    

بخاری
در باب استعمال فضل وضوء‏الناس، از ابی جحیفه نقل می‏کند: همراه رسول خدا
در مسافرت بودیم، حضرت وضو گرفت و مردم از آب باقی مانده وضوی ایشان،
می‏گرفتند و به خود می‏مالیدند.(8)

مانند این روایت را بخاری در صحیح خود، «کتاب الصلاة» نیز آورده است و گفته است که مردم خود را به وضوی حضرت، مسح می‏کردند.(9)   

و قسطلانی گفته است که از این عبارت، جواز تبرک جستن به چیزی که جسد صالحان را لمس کرده استنباط می‏شود.(10)     

- مسلم در کتاب الصلاة از ابی جحیفه نقل می‏کند:

پیامبر
اکرم(صلی الله علیه و آله) را در بیابان مکه ملاقات نمودم... وقتی بلال آب
وضوی حضرت را آورد، مردم می‏شتافتند؛ بعضی به آب وضو می‏رسیدند و برخی نیز
به دیگران، رطوبت آن آب را می‏رساندند و قطره‏هایی از آن را بر آنها
می‏پاشیدند. و در حدیثی دیگر به همین صورت نقل می‏کند و می‏گوید: اگر کسی
به آب نمی‏رسید، از رطوبت آب دست رفیقش می‏گرفت و به خود می‏مالید. نووی
گوید: در این  باب است، تبرک جستن به آثار صالحان و استفاده کردن باقی
مانده آب وضو و غذای او و نوشیدنی‏ها و لباس‏هایشان است.(11)           

-
در جریان فتح مکه، داستان تبرک به وضوی پیغمبر(صلی الله علیه و آله) و
سبقت گرفتن بر هم و نگاه نمودن ابوسفیان به این منظره و تعجب از آن، معروف
است، که در کتاب‏های تاریخی ذکر شده است.

تبرک جستن به منبر پیامبر

سمهودی در آداب روضه منوره و حرم پیغمبر(صلی الله علیه و آله) می‏نویسد:

یکی
از آداب روضه منوره و حرم پیامبر اینست که نزد منبر شریف حضرت آمده و
بایستد و خدا را بخواند و او را به خاطر این که در کارش آسانی قرار داده،
حمد و سپاس گوید و بر رسول خدا درود فرستد و همه نیکی‏ها را از خدا بخواهد
و به او پناه برد، همان‏طور که ابن عساکر گفته است. در ادامه  آن اقشهری
می‏گوید: مردانی از اصحاب رسول خدا را دیدم وقتی که در مسجد (پیامبر)
بودند مانند رسول خدا قُبه جلو منبر گرفته و رو به قبله ایستادند و دعا
خواندند.

- عیاض در کتاب الشفاء از ابی‏ قسط و عتبی می‏نویسد:

اصحاب
رسول خدا همواره وقتی که در مسجد (پیامبر) بودند، قبّه منبر را که به سمت
قبر بود، با دستان خود می‏گرفتند و رو به قبله دعا
می‏کردند.(12)                

- ابوبکر اثرم می‏گوید: به ابوعبدالله (احمد بن حنبل) گفتم:

آیا
لمس و مسح کردن قبر پیامبر جایز است؟ گفت: نمی‏دانم. گفتم: منبر چطور؟
گفت: آری، در این باره روایتی است که آن را از ابن ابی فدیک از ابن ابی
ذئب از ابن عمر نقل می‏کنند که او (ابن عمر) منبر را مسح می‏کرد.(13) - در
فصلی از کتاب شرح الکبیر چنین آمده است که می‏گوید: در باره مسح
کردن منبر، روایتی وارد شده است که آن را ابراهیم بن عبدالله بن عبدالقاری
نقل کرده و در آن آمده که او، ابن عمر را دید که به جایگاه نشستن پیامبر
روی منبر، دست گذاشت، سپس دستش را بر صورت نهاد.(14) 

نتیجه‎:

با مطالعه این روایات که از کتب معتبر اهل تسنن استخراج شده دریافتیم که:

1-
بر خلاف نظر وهابی‎ها، تبرک جستن به پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) هیچ
منافاتی با توحید ندارد و اگر فقط به عنوان تبرک این اعمال انجام شود، هیچ
نوع شرکی را به همراه نخواهد آورد. و مسلم است که هیچ مسلمانی رسول
خدا(صلی الله علیه و اله) را با دیدی غیر از نگاه پیامبری نمی نگرد و اگر
این همه محترم است به جهت پیامبری ایشان است و این که مورد رضایت خدای
متعال می باشد.

2- این روایات از منابع اهل تسنن استخراج شده است و
اگر فردی از این فرقه، به این روایات عامل نباشد دچار تفریط شده است و کسی
نمی تواند شیعیان را متهم نماید که این افکار و اعتقادات مختص به شیعیان
است .

3- این مسئله واقعیتی است که باید به
آن توجه نمود که اگر تبرک به آب وضو و آبی که روی دست پیامبر ریخته می‏شد
و موی پیغمبر جایز نبود؛ یقینا رسول خدا(صلی الله علیه و آله) در زمان
حیات خود مردم را از این اعمال نهی می‎فرمود.

4- قهراً
تبرک به قبری که همه جسم پیامبر را در برگرفته است نیز باید جایز باشد،
چون معیار در تبرک چیزی است که به پیغمبر وابسته بوده و به بدن مطهر و
مبارک آن حضرت به نوعی چسبیده و مرتبط بوده است، مانند لباس و مو و نظایر
آن و با توجه به این که قبر در برگیرنده بدن مطهر آن حضرت است، خصوصاً با
توجه به این که خود وهابی‏ها می‏گویند که پیغمبر در قبر به گونه‏ای است که
احساس دارد... پس تبرک جستن به قبر، چه با مالیدن دست باشد و چه بوسیدن و
چه طواف در اطراف آن، اینها تبرک به بدن پیغمبر است نه عبادت آن حضرت و یا
سنگ، آجر و ... .

پی‎نوشت‎ها:

1- کشف الارتیاب فی اتباع محمد بن عبدالوهاب، سیدمحسن امین، ص 341 .

2- کشف الارتیاب فی اتباع محمد بن عبدالوهاب، سیدمحسن امین، ص‏341 .

3- حج/32 .

4- تببین باورهای شیعی، ج 3، ص 61 .

5- رسائل الهدیّة السّنیّه، ص 41 به نقل از کشف الارتیارب، ص 110 .

6- سیره حلبیه، ج3، ص 15 .

7- صحیح بخاری، ج4، ص229- 231.

8- صحیح نجاری، ج1، ص 58- 59 .

9- صحیح بخاری، ج1، ص 134 .

10- ارشاد الساری، ج1، ص 467 .

11- صحیح مسلم با شرح نووی، ج4، ص 218- 220 .

12- وفاء الوفا، علی بن عبدالله سمهودی، ج4، ص 1401 .

13- وفاء الوفا، ج4، ص 1403 .

14- عبدالرحمان بن قدامه، الشرح الکبیر، ج 3، ص 496 .

با استفاده از کتاب توحید و زیارت، آیة الله سیدحسن طاهری خرم آبادی

میلاد با سعادت حضرت جواد الائمه تبریک و تهنیت باد.

 جرج جرداق دانشمند مسیحی و استاد ادبیات عرب در لبنان می گوید : «جاذبه های کلمات امام علی (ع ) شوری در من ایجاد کرد که 200 بار نهج البلاغه را مطالعه کردم» .

بدون تردید یکی از مهمترین گنجینه های بی نظیر که در اختیار شیعیان قرار دارد مجموعه نفیس نهج البلاغه حضرت علی است . این مجموعه آنقدر پربار است که بقول استاد مطهری روزگار از کهنه کردن آن ناتوان است و گذشت زمان و ظهور افکار و اندیشه های نو مرتبا بر ارزش آن افزوده است .

جرج جرداق دانشمند مسیحی و استاد ادبیات عرب در لبنان می گوید : «جاذبه های کلمات امام علی (ع ) شوری در من ایجاد کرد که 200 بار نهج البلاغه را مطالعه کردم

شیخ محمد عبده درباره فصاحت کلام آن حضرت می گوید : «از کلمات علی نه فقط روح بلاغت و فصاحت و حکمت و فضیلت را حس می کنیم بلکه واقعا اعجاز را در آن کلام می بینیم . آن بزرگوار گاهی با کلمات خود، انسان را به ملکوت اعلی می برد و زمانی متوجه اوضاع عادی جهان می سازد».

کلام مولا دو ویژگی منحصر به فرد دارد : یکی فصاحت و دیگری چندجانبه بودن الفاظ و عبارات در نهج البلاغه طوری تلفیق و ترکیب یافته است که همچون خورشید در آسمان ادبیات جهان می درخشد. سخن امیرالمومنین را فوق کلام مخلوق و مادون کلام خالق تعبیر کرده اند.

این مجموعه آنقدر پربار است که بقول استاد مطهری روزگار از کهنه کردن آن ناتوان است و گذشت زمان و ظهور افکار و اندیشه های نو مرتبا بر ارزش آن افزوده است

این اثر جاویدان امروزه نه فقط برای شیعیان و سایر مسلمانان کتاب زندگی است بلکه برای تمام جهانیان می تواند نسخه شفا بخش باشد چرا که کلام علی واسطه فیض الهی است .

عهدنامه ماندگار مالک اشتر برای دنیای سرخورده از مکاتب و تشنه عدالت و انسانیت کافی است تا جهان را تبدیل به مدینه فاضله و بهشت برین نماید.

این گنجینه عظیم روح آدمی را صفا و جلا میدهد به انسان، آرامش و اطمینان می بخشد و موضوعات متنوع آن همگی عبرت آموز و انسان ساز است .

متاسفانه باید گفت امروزه این کتاب ارزشمند همچون قرآن بین مسلمانان غریب است و دلیل غربت آن هم وضع نامطلوب مسلمانان در جهان است . بی شک اگر امت اسلامی به نهج البلاغه حضرت علی (ع ) عمل می کردند در دنیا وضعیتی غیر از آنچه که هست میداشتند.

 

کلمات علی نه فقط روح بلاغت و فصاحت و حکمت و فضیلت را حس می کنیم بلکه واقعا اعجاز را در آن کلام می بینیم . آن بزرگوار گاهی با کلمات خود، انسان را به ملکوت اعلی می برد و زمانی متوجه اوضاع عادی جهان می سازد

در کشور شیعه و عاشق حضرت علی (ع ) یعنی جمهوری اسلامی ایران نیز این کتاب تنهاست و متولیان فرهنگی اعم از حوزه های دینی و نهادهای رسمی و دولتی و صداوسیما مع الاسف از این گنجینه انسان ساز استفاده لازم را نمی برند . آخر چگونه می توان افسوس نخورد که یک شخصیت مسیحی 200 بار نهج البلاغه را بدقت مطالعه کند اما بسیاری از شیعیان و پیروان آن امام همام نه یک بار بلکه حتی یک صفحه از آنرا نخوانده و حداکثر فقط نامی از آن شنیده اند.

امروزه نهج البلاغه نه فقط در بین توده مردم بلکه در حوزه های علمیه، دانشگاهها، مدارس و دیگر مراکز آموزشی تعلیمی و تربیتی ما حضور موثری ندارد. دولتمردان کشور اگر فقط و فقط عهدنامه مالک اشتر را سرلوحه کار و برنامه خویش قرار میدادند بطور قطع می توانستند کشور را به یک کشور نمونه و قابل الگوگیری برای دیگران تبدیل کنند.

مرحوم
محمّد تقی مجلسی پدر دانشمند شهیر جهان اسلام محمد باقر مجلسی ـ که پدر به
«مجلسی اول» و پسر به «مجلسی دوم» معروف می باشند ـ نقل کرده است:

آنچه
این بنده ضعیف در سفر مکّه معظّمه مشاهده نمودم این بود: هر شب که خودم و
یا فرزندم 12 مرتبه ایة‌الکرسی می‌خواندیم، آن شب کلّ حاجیان آسوده خاطر
بودند. و اگر شبی خواندن ایة‌‌الکرسی فراموش می‌شد آن شب تا صبح حاجیان
هراسان بودند و دزدان از ایشان چیزها می‌ربودند و از قافله، فریاد به
آسمان می‌رفت و چون آن وحشت را می‌دیدم دوازده مرتبه ایة الکرسی که خوانده
می‌شد، یک مرتبه همه صداها فرو می‌نشست، روزی که دوازده مرتبه ایة الکرسی
خوانده‌ می‌شد کجا‌وه به کوه نمی‌خورد و حاجیان به سلامت بودند.

مرحوم سید نعمت اللّه جزایری از دانشمندان بزرگ و از شاگردان علاّمه مجلسی بود، در زندگینامه‌ی خود آورده است:

در
اصفهان تدریس می کردم تا اینکه از کثرت مطالعه، چشمانم ضعیف شد، پزشکان هر
چه مداوا کردندجز زیادت درد، اثری نبخشید، با خود گفتم که داروی دردم را
خود بهتر می‌دانم. به برادرم گفتم: خیال زیارت امامان معصوم را دارم. او
هم گفت: من هم با تو می‌ایم. از اصفهان به راه افتادیم و چون از کرمانشاه
گذشتیم به منطقه‌ای به نام «هارونیه» ـ که هارون الرّشید آن را بنا کرده
بود ـ وارد شدیم، از کوه که بالا می‌رفتیم، باران گرفت و هوا رو به سردی
نهاد به قدری هوا سرد شد که مقدور نبود حتّی بر چارپایان بنشینیم، در این
حال من شروع به خواندن «ایة‌الکرسی» کردم، هرکس که در قافله بود از چارپا
فرو افتاد، ولی من بحمداللّه به سلامت به منزل رسیدم.

منبع: مجله بشارت، عبدالحسین ترکی

شناختنامه قرآن 57

(سوره ی مبارکه ی قمر)

چشم انداز کلی سوره

نام
بلند و ارجمند این سوره: «قمر» به مفهوم «ماه»، از آغازین آیه این سوره
اخذ شده که مى‏فرماید: اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ
رستاخیز نزدیک گردید و ماه شکافت...

فرودگاه این سوره مبارکه در مکه مکرمه بوده است و سنگ بنای آن از 343 واژه و 1422 حرف ساخته شده است.

در اهمیت تلاوت این سوره همین بس که پیامبر رحمت گستر درباره اش فرمود:

و
مَن قراءَ سورة اقتربت الساعة فى کلّ غب بعث یوم القیامة و وجهه على صورة
القمر لیلة البدر، و من قرأها کل لیلة کان افضل، و جاء یوم القیامة و وجهه
مسفر على وجوه الخلائق.(1) 

کسى که سوره «قمر» را یک روز در میان
تلاوت کند، روز رستاخیز در حالى برانگیخته مى‏شود که چهره‏اش بسان ماه شب
چهارده مى‏درخشد. و هر کس آن را هر شب بخواند پاداشش از این هم برتر و
پرشکوه‏تر خواهد بود، و در روز رستاخیز در حالى خواهد آمد که نور و
روشنایى چهره‏اش بر دیگر چهره‏ها و صورت‏هاى خوبان مردم برترى دارد.

و نیز از حضرت صادق (ع) آورده‏اند که فرمود: و من قراء سورة «اقتربت الساعة»، اخرجه‏الله من قبره على ناقةٍ من نوق الجنة.(2)

هر کس سوره «قمر» را تلاوت کند، خدا او را در روز رستاخیز از آرامگاهش بر مرکبى از مرکب‏هاى بهشت برمى‏انگیزد.

« سوره، فقط به انذار و ترسانیدن می پردازد به جز دو آیه آخر که متقیان را به بهشت و حضور در نزد پروردگار بشارت می دهد.

کلام 
با اشاره به آیه ی شق القمر معجزه رسول خدا- صلی الله علیه وآله-  آغاز می
شود و تکذیب کفار و ساحر خواندن پیامبر- صلی الله علیه وآله-  و تبعیت از
هوا بیان می گردد.

خبرهایی از قیامت و امتهای به هلاکت رسیده ی
پیشین و حال آنها در روز قیامت در هنگام خروج از قبرها و حاضر شدنشان برای
حساب ذکر می گردد.

به داستان قوم نوح و عاد و ثمود و قوم لوط و آل
فرعون و عذاب دردناکی که در اثر تکذیب رسولان الهی نصیب آنها شده اشاره و
تذکر داده می شود که قوم رسول خدا- صلی الله علیه وآله - در نزد خدا از آن
اقوام عزیزتر نبوده و قادر نیستند معجزه کنند و پرورگار را عاجز سازند. » 3

------------------------------------ 

1- مجمع البیان، ذیل سوره مبارکه قمر

2- همان

1-  المیزان ج 19 ص56-57

از
دیرباز تا کنون همواره میان اهل فلسفه، عرفان و کلام اسلامی، این مساله،
محل نزاع و معرکه آراء بوده است که آیا روح آدمی پس از مفارقت از جسم، در
عالم دیگر، تکامل برزخی می یابد یا خیر؟

عده ای بر این باورند
که تکامل برزخی در عالم مثال(برزخ در متون دینی)، مستلزم حرکت از قوه به
فعل است، و حرکت نیز بدون ماده امکان پذیر نیست، بنابراین در عالم برزخ که
ماده ای در کار نیست، حرکت و به تبع آن، تکامل نیز وجود نخواهد داشت.

برخی
دیگر چون ملاصدرا، موسس حکمت متعالیه، برآنند که جسم برزخی حکم ماده را
دارد و روح(نفس ناطقه انسانی)در اثر تحصیل معارف و نیز ارتزاق از خیرات و
مبرات اهل دنیا، فربه شده و مسیر تکاملی خویش را همچنان خواهد پیمود.

در
پاره ای از مجامع روایی ما، بر این دقیقه عرفانی و کشف فلسفی انگشت تاکید
نهاده شده است که به عنوان نمونه، روایت زیر آورده می شود:

«
حفص می‌گوید: حضرت موسی بن جعفر ـ علیه السّلام ـ به مردی فرمودند: «أتحبّ
البقاء فی الدّنیا»؛ آیا بقای در دنیا را دوست داری؟ آن شخص که از تربیت
شدگان مکتب امامت بود، عرض کرد: آری

آن حضرت پرسیدند: چرا؟

عرض کرد: برای آن که به قرائت سورة محبوب خود، «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» بپردازم[1].

امام کاظم ـ علیه السّلام ـ پس از لحظه‌ای سکوت فرمودند: «یا
حفص! مَن مات مِن أولیائِنا و شیعتنا و لم یُحسنِ القرآنَ عُلّمَ فی قبره
لیرفع اللهَ به مِن درجته فإنّ درجاتَ الجنة علی قدر آیات القرآن یقالُ
له: اقرأ وارقَ. فیقرأُ ثم یرقی»

اگر از شیعیان ما،
کسی قرآن را به خوبی فرا نگرفته باشد (چون به حقیقت آن ایمان دارد) در
جهان برزخ، قرآن به او تعلیم داده می‌شود تا خدای سبحان با معرفت قرآن بر
درجات او بیفزاید؛ زیرا درجات بهشت به اندازه آیات قرآن است؛ به قاری گفته
می‌شود: بخوان و بالا برو. او نیز می‌خواند و بالا می‌رود.

در
جهان برزخ زمینه‌ای برای تکامل عملی نیست، تا انسان با انجام کاری واجب یا
مستحب به کمال برتر عملی برسد، ولی راه تکامل علمی باز است؛ نظیر آنچه در
خواب برای روح معلوم می‌شود و برای آگاهی به آنْ حرکت فراگیری از قبیل
کوششهای بدنی در زمان بیداری راه ندارد و بسیاری از علوم و معارف دین در
آن جا برای انسانها روشن و مشهود خواهد شد و چون عدد درجات بهشت به عدد
آیات نورانی قرآن کریم است، برای امضاء و نشانه‌گذاری درجات شیعیان، ابتدا
از تعلیم قرآن بهره‌مند خواهند شد و سپس با فرمان «اقرأ وارق» می‌خوانند و
در درجات بهشت صعود می‌کنند.

صعود در درجات بهشت پاداش قرائت در
عالم آخرت نیست؛ زیرا در عالم برزخ، تکلیف و عمل مکلفانه که جزا را به
همراه داشته باشد نیست؛ بلکه صعود بهشتیان در درجات بهشت، همان ظهور انس با قرآن در دنیاست.

حفص
می‌گوید: «فما رأیت أحداً أشدً خوفاًَ علی نفسه من موسی بن جعفر ـ علیهما
السلام ـ و لا ارجأ النّاس منه و کانت قرائته حزناً فإذا قرء فکانه یخاطب
انساناً»[2]؛ در خوف و رجا کسی را مانند موسی بن جعفر ـ علیه السّلام ـ
نیافتم و قرائت او با حزن آمیخته بود هنگامی که قرآن را قرائت می‌کرد گویا
با کسی سخن می‌گفت و این ویژگی تلاوت با تدبّر و تفکّر است که قاری متدبّر
خود را گاهی «مخاطِب» و گاهی «مخاطَب» خداوند می‌یابد. » [3]

---------------------------------

[1]
. در یکی از جنگهای صدر اسلام که امیر المؤمنین ـ علیه السّلام ـ از سوی
رسول اکرم ـ صلّی اللّه علیه و آله و سلّم ـ فرماندهی لشکر را برعهده
داشت، پیامبر ـ صلّی اللّه علیه و آله و سلّم ـ پس از بازگشت لشکر، از
برخی سپاهیان گزارش سفر خواست و پرسید فرماندة لشکر خود را چگونه یافتید؟
آنان از مداومت حضرت امیر المؤمنین ـ علیه السّلام ـ بر قرائت سورة توحید
در نمازها، نزد پیامبر ـ صلّی اللّه علیه و آله و سلّم ـ گلایه کردند.
رسول اکرم ـ صلّی اللّه علیه و آله و سلّم ـ از امیر المؤمنین ـ علیه
السّلام ـ پرسیدند: دربارة این گزارش چه می‌گویید؟ حضرت امیر المؤمنین در
پاسخ عرض کرد: من تلاوت «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» را دوست دارم (بحار، ج
89، ص 348).

[2] . جامع أحادیث الشیعه، ج 15، ص 15

[3]. تفسیر تسنیم، آیت الله جوادی آملی