بسم الله الرّحمن الرّحیم

یکی از سؤالاتی که جوانان مطرح می‌کنند، این است که چرا نام حضرت علی علیه السلام در قرآن نیامده است؟
متاسفانه این سؤال ناشی از عدم آشنایی نسل نو با قرآن و معارف آن است، که نمی‌دانند دهها آیه از قرآن کریم درباره حضرت علی نازل شده است و می‌توانند با مطالعه تفاسیر معتبر آن را در‌یابند.
اصولا یکی از شیوه‌های قرآن آن است که به جای بیان نام افراد، ویژگی‌های آنان را ذکر می‌کند تا برای دیگران الگو باشند، چنانکه نام حضرت خضر و مؤمن آل فرعون در قرآن نیامده است.
از مجموع آیاتی که راجع به حضرت علی علیه السلام می‌باشد، دو آیه مربوط به ماجرای  نصب حضرت به امامت، در غدیر خمّ است که عبارتند از: آیات 3 و 67 سوره مائده.
سوره مائده، به اعتقاد عموم مفسّران، در اواخر عمر پیامبر صلّی الله علیه و آله نازل شده و لذا این دو آیه که مربوط به جانشینی آن حضرت می‌باشد، در این سوره آمده است.
علاوه بر این دو آیه، روایات بسیاری از یاران پیامبر درباره واقعه غدیر رسیده است که مرحوم علامه امینی نام 110 نفر از آنان و نام دانشمندان و مورخان و شاعران بسیاری از شیعه و سنّی، که در طول 14 قرن گذشته به این موضوع پرداخته‌اند، در مجموعه یازده جلدی الغدیر آورده است.
ابتدا گزارش آخرین سفر حجّ پیامبر (حجّة الوداع) را مرور کنیم و سپس آیاتی را که در این واقعه نازل شده است، توضیح دهیم.

پیامبر در چهل سالگی به پیامبری رسید. سه سال مخفیانه و ده سال علنی تبلیغ کرد. بخاطر فشار و تهدید کفار، از مکه به مدینه هجرت کرد. شش سال در مدینه ماند، خواست برود مکه اعمال عمره را انجام بدهد، اما کفار مکه نگذاشتند پیامبر وارد شود و نزدیک بود درگیری پیش بیاید که صلح حدیبیه برقرار شد. دو سال بعد پیامبر و مسلمانان مکه را فتح کردند و خانه خدا را زیارت کرده و به مدینه بازگشتند. دو سال دیگر در مدینه ماندند و در سنّ شصت و سه سالگی پیامبر اعلام کرد برای انجام مناسک حج به مکه می‌روم، هر کس می‌خواهد بیاید. جمعیت انبوهی از مدینه و اطراف آن و دیگر مناطق اسلامی به مکه آمدند.
هنگام بازگشت، جبرئیل نازل شد و این آیه را آورد:«یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ...» و پیامبر را مامور نمود تا ولایت علی ابن ابی‌طالب را اعلام کند. لذا پیامبر در منطقه‌ای به نام غدیر خمّ، دستور توقف داد تا همه رسیدند. اینجا نقطه‌ای بود که راهها از هم جدا می‌شد، یکی به سمت مدینه، یکی به سمت یمن و یکی به سمت عراق می‌رفت.
پیامبر فرمود: آنها که رفته‌اند، بازگردند و صبر کنید تا آنها که بازمانده‌اند، برسند. هنگام ظهر نماز خواندند و پس از نماز، پیامبر خطبه‌ای مفصل خواند و آنگاه فرمود:
من به زودى دعوت خدا را اجابت کرده، از میان شما مى‏روم. ای مردم! درباره من چگونه شهادت مى‏دهید؟ همگی با صدای بلند گفتند: گواهى مى‏دهیم که تو رسالت الهی را ابلاغ کردى و آخرین تلاش و کوشش را در راه هدایت ما نمودى، خداوند ترا جزاى خیر دهد.
سپس فرمود: من می‌روم ولی دو چیز گرانقدر در میان شما به یادگار مى‏گذارم: یکی کتاب خدا که واسطه میان پروردگار و شماست، و دیگری خاندان من که خداوند به من خبر داده این دو از هم جدا نشوند، تا در بهشت به من بپیوندند، از این دو پیشى نگیرید که هلاک ‏شوید و دست از دامن آن دو برندارید که گمراه شوید.
آنگاه پیامبر دست علیّ را گرفت و بلند کرد، آن چنان که سفیدى زیر بغل هر دو نمایان شد و همه او را دیدند و شناختند. در اینجا پیامبر فرمود: «ایّها النّاس مَن اَولَى النّاس بالمؤمنین مِن اَنفُسهم»‏: چه کسى به مؤمنان از خود آنها سزاوارتر است؟
گفتند: خدا و پیامبرش  داناترند، پس فرمود: خدا، مولاى من است، و من مولى و سرپرست مؤمنانم و نسبت به آنها از خودشان سزاوارترم. سپس فرمود:
«من کنت مولاه فهذا علىّ مولاه»‏: هر که من مولای اویم، این على مولای اوست. سپس دست به سوى آسمان برداشت و چنین دعا کرد:
خداوندا! دوستان او را دوست بدار و دشمنانش را دشمن بدار، یارانش را یارى کن، و آنها که او را ترک کنند، از یارى خویش محروم ساز، حق را همراه او بدار و او را از حق جدا مکن. سپس فرمود: حاضران‏، این خبر را به غایبان برسانند.
خطبه که بپایان رسید، جمعیت متفرق نشده بود که جبرئیل نازل شد و این آیه را بر پیامبر خواند:
«الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی...»
پیامبر فرمود: خدا را سپاس که دین خود را کامل و نعمت خود را بر ما تمام کرد، و از رسالت من و ولایت پس از من خشنود گشت.
در این هنگام شور و غوغایى در میان مردم افتاد و همه، از جمله ابوبکر و عمر، این موقعیت بزرگ را به على ابن ابی‌طالب تبریک ‏گفتند:
«بَخّ بَخّ لک یا علیّ اصبحت مولاى و مولا کلّ مؤمن و مؤمنة»:"مبارک باد بر تو، مبارک باد بر تو، اى فرزند ابوطالب! تو مولای من و مولای تمام مردان و زنان با ایمان گشتى.
این بود اجمالی از ماجرای غدیر، و اکنون به تفسیر دو آیه نازل شده در این باره می‌پردازیم.

روایات مختلفی از علایم ظهور حضرت مهدی (عج) وجود دارد که برخی از آنها مربوط به پیش از ظهور امام و برخی دیگر، حوادث عجیبی است که مربوط به زمان نزدیک به ظهور آن حضرت هستند. از روایات به دست آمده از ائمه معصومین علهیم‏السلام معلوم می‏شود که قبل از ظهور امام زمان (عج)، ظلم و ستم و گناه و بی‏دینی در سراسر جهان، حتی در جوامع اسلامی بیداد می‏کند. شراب خواری، رباخواری، قساوت، تقلب، ریاکاری و... همه جا را فرا می‏گیرد. فرزندان به پدران و مادران‏شان آزار می‏رسانند و احترام آنها را نگه نمی‏دارند. کوچک‏ترها به بزرگ‏ترها بی‏احترامی می‏کنند و بزرگ‏ترها به کوچک ترها رحم نمی‏کنند.

علایم دیگر ظهور امام زمان (عج)، شورش شخص ظالم و خیانت‏کاری به نام «سفیانی» است. او از نسل یزید، پسر معاویه و یکی از دشمنان اهل بیت‏علهیم‏السلام است که در شام قیام می‏کند و پس از تصرف پنج شهر، به سوی کوفه در عراق حرکت می‏کند و با سپاهیان خونخوارش به قتل و جنایت مردم می‏پردازد. سپاه امام زمان (عج) همه جا سایه به سایه، سفیانی را تعقیب می‏کنند، تا اینکه در بیت‏المقدس او را به هلاکت می‏رسانند.

وقتی ظهور امام زمان (عج) نزدیک می‏شود، قیام یکی از شیعیان به نام «سیدحسنی» در ناحیه دیلم و قزوین اتفاق می‏افتد. او مردی است که ادعای امامت نمی‏کند و خود را به دروغ امام زمان (عج) نمی‏نامد، بلکه مردی است خداجو و خداپرست که مردم را به دین اسلام و روش ائمه معصومین علهیم‏السلام دعوت می‏کند. او پیروان بسیاری پیدا می‏کند و همراه شیعیان دیگر تشکیل سپاه بزرگی را می‏دهد و از دیلم گرفته تا کوفه، ظلم و ستم را از بین می‏برند.

سید حسنی هنگامی که سپاهیانش در کوفه هستند، باخبر می‏شود که امام زمان (عج) با سپاهیانش به کوفه آمده است؛ به همین دلیل با لشکریان خود به ملاقات آن حضرت می‏رود و به جز گروهی، همه افراد سپاهش که حدود چهارصد هزار نفر هستند، با امام بیعت می‏کنند. امام زمان (عج) گروهی را که با ایشان بیعت نمی‏کنند، نصیحت می‏کند و برای آنها توضیح می‏دهد که کارهایش، سحر و جادو نیست و از معجزات خدای بلندمرتبه  است؛ اما آن گروه به سخنان امام توجهی نمی‏کنند و به همین دلیل امام دستور  قتل آنها را صادر می‏کند و سرانجام همگی آنها به فرمان امام کشته می‏شوند.

از نشانه‏های دیگر ظهور امام زمان (عج)، ندای آسمانی است. هنگام ظهور حضرت مهدی (عج) فریاد بسیار رسایی از آسمان مکه شنیده می‏شود که نام همه امامان را تا حضرت مهدی (عج) معرفی می‏کند و این ندا از آیات الهی است. در این ندا به مردم توصیه می‏شود که با امام بیعت کنند تا هدایت شوند و با حکم او مخالفت نکنند؛ زیرا در این صورت گمراه می‏شوند.

قبل از ظهور حضرت مهدی (عج) نیز، یک بار این ندا شنیده می‏شود. در آن هنگام از جانب خداوند برای اثبات حقانیت حضرت علی علیه‏السلام و شیعیان، نوای خوش آهنگی از آسمان با صدای رسا و بلند، به گوش می‏رسد که از نام پیامبر صلی‏الله علیه و‏آله وسلم و اصل و نسب آن حضرت گرفته تا مهدی موعود (عج) را بیان می‏کند. البته باید در نظر داشت که هیچ‏کس تاریخ دقیق ظهور آن حضرت را نمی‏‏داند و هر کس ادعای کشف آن را داشته باشد، دروغگو است. همچنان که روزی فردی به نام فضیل از امام باقر علیه‏السلام پرسید: «آیا برای ظهور امام زمان (عج)، تاریخ دقیقی معلوم می‏شود؟» امام سه بار فرمود: «تعیین کنندگان وقت دروغگو هستند.» 

وظایف مومنان در زمان غیبت

اکنون در زمان غیبت امام زمان (عج) ما می‏باید به وظایف زیر عمل نماییم:

- دستورات اسلام را اجرا کنیم و با امر به معروف و نهی از منکر مانع انجام رفتارهای زشت در میان مردم شویم.

- برای آنکه دین اسلام، محکم و استوار باقی بماند، این دعا را بخوانیم: یاالله یا رحمن یا رحیم. یا مقلب القلوب ثبت قلبی علی دینک

ای خدای بخشنده ی مهربان، ای دگرگون کننده قلب‏ها، دل مرا بر دین خود استوار نگه دار. 

- در زمان غیبت امام زمان (عج) علمای دین و ولی فقیه، نماینده امام زمان (عج) هستند و ما باید به آنها احترام بگذاریم و از ایشان اطاعت کنیم.

- برای سلامتی حضرت مهدی (عج) دعا کنیم و صدقه بدهیم.

- پیوسته نام حضرت را بر زبان بیاوریم و برای ایشان صلوات بفرستیم و از خداوند، ظهور ایشان را طلب کنیم. امام زمان (عج) می‏فرماید: «برای فرج من بسیار دعا کنید؛ چون گشایش کار شما در آن است.» 

- در روزهای جمعه، عید غدیر، عید فطر و عید قربان، دعای «ندبه» را بخوانیم و در فراق امام زمان (عج) اشک بریزیم.

- هر گاه نام حضرت را می‏شنویم، به احترامش از جا بلند شویم و بایستیم.

- هر دعایی که می‏خوانیم، حضرت مهدی موعود (عج) را در نظر داشته باشیم.

- در گرفتاری‏ها وکارهای مهم به امام زمان(عج) توسل کنیم و از آن حضرت یاری بخواهیم.

- در صورت امکان به مسجد جمکران در شهر قم برویم و نماز امام زمان (عج) را در آنجا بخوانیم.

- بهترین کار برای مومن آن است که ثواب کارهای خود همچون تلاوت قرآن، زیارت حج عمره، طواف خانه خدا، زیارت حرم امامان و... را به امام زمان (عج) هدیه کند.

منتظر ظهور حضرت مهدی (عج) باشیم. حضرت علی علیه‏السلام درباره غیبت حضرت مهدی‏(عج) فرموده‏اند: «انتظار ظهور مهدی بالاترین عبادت است.»

امام غایب علیه‏السلام در روایات به خورشید پشت ابر تشبیه شده است. سلیمان اعمش از حضرت امام صادق علیه‏السلام پرسید: «چگونه مردم از حجّت خدا که غایب است استفاده می‏کنند؟»

امام فرمود: «همان‏طوری که از خورشید پشت ابر استفاده می‏کنند.» 

جابر بن عبدالله انصاری از پیامبر اسلام صلی‏الله علیه و‏آله وسلم سوال کرد: «آیا شیعیان در زمان غیبت از امام غایب نفعی می‏برند؟»

رسول خدا صلی‏الله علیه و‏آله وسلم فرمودند: «آری! سوگند به خدایی که مرا به نبوّت مبعوث کرده است، آنان به نور او روشنی می‏گیرند و به وسیله‏ی ولایتش نفع می‏برند. مانند سود بردن خورشید، هر چند ابرها خورشید را پوشانده باشند.» 

فضیل از حضرت امام باقر علیه‏السلام پرسید: «آیا برای قیام صاحب‏الامر وقتی تعیین می‏شود؟»

امام سه بار تکرار فرمودند: «تعیین کنندگان وقت برای ظهورش دروغگو هستند.» 

خدایا! برای ولیت حجّت بن الحسن که درودت در این ساعت و در هر ساعت بر او و بر پدران او باد، سرپرست و نگه‏دار و پیشوا و یار و راهنما و دیده‏بان باش تا او را در زمین خودت به رغبت ساکن نمایی. و او را در مدت طولانی بهره‏دهی.

مهدی مراد حاصل

برگرفته از کتاب: گذری بر زندگی چهارده معصوم(علیه‏السلام)

تنظیم : بخش کودک و نوجوان

********************************************

عرفات سرزمین بسیار مقدّسى است که خداوند کریم، آنجا را براى ضیافت و پذیرایى از میهمانان خود مقرّر فرموده و سفره خاصّ انعام و اکرامش را در دامن کوه رحمت گسترانیده و از کافّه میهمانانش، دعوت به عمل آورده است که در ساعت معیّن همه با هم بر گرد خوان نعمت بى‎دریغش بنشینند و از بحر موّاج کرم و رحمت بى‎کرانش به قدر ظرفیّت و استعداد خویش برخوردار گردند.

عرفه، سرزمین عشق است و شور؛ نور است و سرور؛ توبه است و تقوا؛ ارتباط است و اتصال؛ درد است و درمان؛ خداى است خدا و رحمت اوست که در انتظار رهپویان راه رسول الله است.

در عرفات است که آدمى به خود و خدایش معرفت پیدا مى‎کند و درهاى سعادت و نیک بختى را به روى خود مى‎گشاید و ... .

دعاى عرفه امام حسین(علیه السلام)

بشیر و بشر فرزندان غالب اسدى روایت کرده‎اند:

در روز عرفه در عرفات خدمت امام حسین(علیه‎السلام) بودیم. آن حضرت با گروهى از اهل بیت، فرزندان و شیعیان خود با نهایت تذلّل و خشوع از خیمه خود بیرون آمدند و در جانب چپ کوه ایستادند.

آنان روى مبارک را به سوى کعبه گردانیدند و دست‎ها را برابر صورت گرفتند و مانند مسکینى که طعام طلبد، این دعا را خواندند:

«الحمدلله الذى لیس لقضائه دافع ولا لعطائه مانع ... اللهّم إنّى أرغبُ و أشهد بالرُّبوبیّة لک مقرّاً بأنک ربّى و أنّ إلیک مردّى... .»

آن حضرت مقدارى از دعا را که خواند، اشک از چشمان مبارکش جارى شد و کسانى که در اطرافش بودند، دعا و گریه او را شنیده و مى‎دیدند و آمین مى‎گفتند و همگى با صداى بلند مى‎گریستند تا آفتاب غروب کرد.

روز عرفه، روز مغفرت همه

امام زین العابدین فرموده‎اند وقتى وقوف رسول خدا(صلى الله علیه و آله) در عرفات به پایان رسید و غروب آفتاب نزدیک شد، رسول اکرم(صلى الله علیه و آله) فرمود: اى بلال! به مردم بگو ساکت شوند. بعد از آن که مردم سکوت کردند، رسول خدا(صلى الله علیه و آله) فرمود:

محققاً پروردگار شما امروز بر شما منّت گذاشت، نیکانتان را مشمول مغفرت گردانید و سپس به آنان حق شفاعت درباره بَدان شما عنایت فرمود. در نتیجه بدان شما را نیز به شفاعت نیکانتان بخشید. اینک حرکت کنید در حالتى که عموماً بخشیده شده و مشمول عفو و رحمت و مغفرت حضرت حق گشته‎اید.

روز بخشش گناه

حضرت صادق(علیه السلام) مى‎فرماید هنگامى که حاجى وارد مکه مى‎شود، خداوند دو ملک را بر او موکّل مى‎فرماید که طواف و نماز و سعى او را نگه دارند و چون در روز عرفه وقوف کرد، بر شانه راست او مى‎زنند و مى‎گویند: گذشته‎هایت را خدا آمرزید، مواظب آینده خود باش.

برگرفته از داستانها و حکایتهای حج، رحیم کارگر

دعای عرفه یک زمینه ای برای نهضت عاشوراست. برخی از دعاها برای جبران گذشته است که انسان سیّئات گذشته را با دعا ترمیم کند. برخی از دعاها آنقدر سطحش بالاست و گوهرش عمیق است که هم گذشته را ترمیم می کند، و هم آینده را می سازد.

سالار شهیدان، حسین بن علی بن أبیطالب (ع) مهم ترین عنصر محوری دعای عرفه را در اوائل آن دعا یاد کرده است؛ و آن آموختن نحوه سپاسگزاری است که ما خدا را چگونه شکر بکنیم، و در قبال چه نعمت شکر بکنیم. انسان در برابر هر نعمتی موظف به سپاسگزاری است؛ که فرمود : ما ب کم م ن ن عمه فم ن الله (1). برخی ها روی نعمت های مادی، خدا را می ستایند، و برخی ها روی نعمت های معنوی؛ و جامع نعمت های مادی و نعمت معنوی، حکومت دینی و نظام دینی است. اگر حکومت دینی در یک جامعه ای مستقر شد؛ هم مواهب معنوی برای آن ملّت میسّر است، هم مواهب مادی.

برخی از دعاها برای جبران گذشته است و برخی از دعاها آنقدر سطحش بالاست و گوهرش عمیق است که هم گذشته را ترمیم می کند، و هم آینده را می سازد

شکر به دنیا آمدن درعصر ظهور اسلام

وجود مبارک سالار شهیدان (ع) این عاشورا را با آن دعاها شروع کرده؛ و طوری دعای عرفه اثر گذاشت که دعای عرفه سیّد السّاجدین، امام سجاد (ع) هم از این موهبت تهی نیست ! عنصر محوری دعای عرفه امام سجاد را همان عنصر محوری دعای عرفه حسین بن علی(ع) تشکیل می دهد و آن این است که به خدا عرض می کند : خدایا ! من سپاسگزارم که مرا قبلاً به دنیا نیاوردی. و اگر من در عصر جاهلیّت به دنیا آمده بودم، و خدای ناکرده بت پرست یا دو گانه پرست زندگی می کردم و می مردم، چه می شد ؟! ترا شاکرم که مرا به دنیا نیاوردی؛ اینقدر صبر کردی تا عصر جاهلیّت به عصر علم و تمدّن اسلامی تبدیل بشود؛ وحی ای بیاید، الهامی بیاید، حجاز را روشن بکند، جاهلیّت را از بین ببرد، پیامبری مبعوث بشود، و زمینه ظهور حکومت اسلامی تشکیل بشود؛ در چنین فضائی مرا به دنیا آوردی، که من در فضای دین نفس می کشم.

بازبودن درهای بهشت درفضای حکومت اسلامی

آنها که قبل از انقلاب اسلامی زنده بودند؛ گرچه معذورند، ولی مأجور نیستند! آنها که آدم خوبی بودند، گناهی هم نکردند، لکن دستشان از انقلاب اسلامی کوتاه بود؛ از این مائده و مأدبه الهی محرومند. جوانهائی که قبلاً به دنیا آمدند و در همان دوران طاغوت رخت بر بستند، از بسیاری از فیوضات محرومند. ما که به لطف الهی در فضای حکومت اسلامی نفس می کشیم؛ درهای بهشت به روی ما باز است، درهای جهنّم بسته است؛ مثل ماه مبارک رمضان.

الآن اگر کسی بخواهد جزء رهبان لیل و اسد النّهار (2) باشد، یعنی راهب شب باشد و شیر روز؛ برای او کاملاً میسّر است. فضا آماده است، دولت و ملّت در خدمت اویند. و اگر خدای ناکرده بخواهد راه جهنّم را طی کند، فضا مناسب نیست؛ دولت و ملّت با او مخالف است. الآن درهای جهنّم بسته است؛ مگر کسی با فشار و قهر و تقلّب در جهنّم را باز کند! و درهای بهشت به روی مردم باز است، و بهشت رفتن بسیار آسان است.

خواندن  دعا آمیخته با هیچ چیزدیگر نباشد ! همانطور که یک مداح یا روضه خوان در اثناء ذکر مصیبت، اگر دعا بخواند ناهماهنگ است؛ در اثناء دعا هم اگر کسی  مداحی کند، ناهماهنگ است. بگذارید دعا، دعا باشد؛ و مداحی، مداحی!

محوریت علمی ایران اسلامی پس از پیروزی انقلاب

بسیاری از مسائل قبل از انقلاب مطرح نبود، بعد از انقلاب مطرح شد. یک وقت گفته می شد که : اطلبوا الع لم و لو ب الصّین (3)، الآن حرف جهان این است : اطلبوا الع لم و لو ب قم. بیش از 50 کشور در قم طلبه دارند.آن روزگار گذشت که چین و امثال چین محور تمدّن بود، الآن مدار تمدّن، ایران اسلامی شد. این نیست، مگر به برکت همان مطلبی که حسین بن علی (ع) در آغاز دعای عرفه دارد !

او عرض می کند : خدایا ! تو را شاکرم که در فضای حکومت دینی و نظام اسلامی مرا به دنیا آوردی، و من از این نظام برخوردارم. این به منزله واس طه الع قد دعای عرفه است، که در پیشانی این دعا این جمله ها می درخشد. و وجود مبارک امام سجاد هم همین راه را طی کرده است؛ دعای عرفه را اصولاً برای ترغیب مردم به حکومت اسلامی خوانده است. در دعای نورانی وجود مبارک امام سجاد به عنوان دعای عرفه، همین مطلب کاملاً می تابد.

راههای بهره مندی بیشتر از معارف دعای عرفه

پیشنهاد ما به شما برادران بزرگوار که عهده دار برگزاری هر چه باشکوهتر این مراسم هستید، این است که اوّلاً یک ترجمه خوبی از این دعای عرفه در اختیار نسل جوان قرار بگیرد. و ثانیاً خواندن این دعا آمیخته با هیچ چیزدیگر نباشد! همانطوری که یک مداح یا روضه خوان در اثناء ذکر مصیبت، اگر دعا بخواند ناهماهنگ است؛ در اثناء دعا هم اگر کسی بخواهد مداحی کند، ناهماهنگ است. بگذارید دعا، دعا باشد؛ و مداحی، مداحی! مداحی را یا قبل انجام بدهید، یا بعد انجام بدهید؛ دعا را بگذارید خالصاً دعا باشد. و خیلی طولانی نباشد که افرادی مثل ما نتوانند شرکت کنند. هر کسی بتواند در این مائده الهی حضور پیدا کند، و خسته نشود؛ با آهنگ خوب هم بخوانند.

البتّه اگر اشعار دلپذیری که نّ م ن الشّ عر ل ح کمه(4) و به منزله ترجمه بخشی از فرازهای این دعاست، خوانده بشود، بی اثر نیست! چون در حقیقت،معناو تفسیر و ترجمه و شرح دعاست و بیگانه نیست.

ضرورت کار محققانه و عمیق در اسناد و مدارک دعای عرفه

یکی از کارهائی که یا سازمان تبلیغات، یا بخش های فرهنگی دیگرباید این رسالت را به عهده بگیرند این است که : هم سند این دعا را و هم آن بخش افزوده ای را که مرحوم ابن طاوس ذکر کرده است به طور عمیق بررسی کنند، چون برخی ها در نشر این دعا فقط تا آن قسمتی که مرحوم مجلسی (رض) نقل کرده است، بسنده می کنند؛ آن مقداری که بسیار پر فروغ است و از برکات ابن طاوس (رض) است، آن را کمتر بازگو می کنند. سند آن بخش هائی که ابن طاوس اضافه کرده است، آن را هم بررسی کنند که متقن باشد و معلوم شودکه این ذیل هم مثل صدر، مسند است.

کاری که از انگیزه ساخته است، از اندیشه ساخته نیست

کارائی« انگیزه » در برابر ( اندیشه ) برای تحوّل انسان

مطلب دیگری که درباره دعاست، این که : وقتی حوزه های علمیه تعطیل شد، وقتی جبهه ها به کام آنها و به نام آنها (امویان)پایان پذیرفت؛ تنها راه، راه عاطفه بود و عقل عملی. تا زمان خود پیغمبر (ص) و علی بن أبیطالب (ع) و بخشی از زمان امام مجتبی (ع)،هر دو راه باز بود؛ هم راه عقل نظر، هم راه عقل عمل. یعنی هم مردم را با اندیشه های علمی، با معارف اسلامی آشنا می کردند، و هم با انگیزه های دلپذیر. کاری که از انگیزه ساخته است، از اندیشه ساخته نیست.

الآن شما می بینید بسیاری از ماها ممکن است مقتل سالار شهیدان، حسین بن علی (ع) را مطالعه بکنیم با سندهای معتبر؛ امّا اشکی از چشمان ما جاری نشود. امّا همین که مداح دهان باز کرد، با یک آهنگ خوبی عرض ادب می کند؛ اشک ها جاری می شود. این اشک در اختیار علم نیست، در اختیار اندیشه نیست؛ در اختیار انگیزه است، در اختیار جاذبه است، در اختیار عاطفه است.

سخنرانی آیت الله جوادی آملی (مدظلّه العالی) در دیدار با مسئولین اداری استان قم و برگزار کنندگان مراسم دعای عرفه ـ قم ؛ مؤسسه تحقیقاتی اسراء ـ 30 / 11 / 1380

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

(1) نحل / 53 (2) الکافی / 2 / 232

(3) وسائل الشیعه / 27 / 27 (4) من لا یحضره الفقیه / 4 / 379

خوان حکمت روزهای دوشنبه وپنج شنبه منتشر می شود 

اولین مرحله از مناسک حج تمتع بعد از احرام آن، وقوف در سرزمین عرفات در نیمه دوم روز عرفه، یعنی نهم ذیحجه است؛ آن‏سان که خداوند مناسک حج را به حضرت ابراهیم(علیه‌السلام) نمایاند و تعلیم داد و همان حج ابراهیمی را به رسول اکرم‏(صلی الله علیه و آله) آموخت.

در اهمیت عرفه همین بس که امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: اگر ماه مبارک رمضان بر کسی گذشت و او آمرزیده نشد، تا ماه مبارک آینده به آمرزش او امیدی نیست مگر آنکه عرفه را با شرایط آن ادراک کند؛ «مَنْ لَمْ‏ یُغْفَرْ لَهُ فی شَهْرِ رَمَضانَ لَمْ ‏یُغْفَرْ لَهُ إلی قابِلٍ إلا أنْ ‏یَشْهَدَ عَرَفَةَ.»(1) همچنین روایت شده که برخی گناهان جز در عرفات و مشعرالحرام بخشیده نخواهد شد؛ «إنَّ مِنَ الذُّنُوبِ ما لا یُغْفَرُ إلا بِعَرْفَةَ وَالْمَشْعَرِ الْحَرامِ.»(2)

امیر مؤمنان امام علی(علیه‌السلام) درباره راز وقوف در عرفات فرمود: عرفات خارج از مرز حرم است و مهمان خدا باید بیرون دروازه، آنقدر تضرّع کند تا لایق ورود حرم شود.(3) از این‏رو شب و روز عرفه دعاهای مخصوص دارد که جزو فضایل برجسته و وظایف مهم روز عرفه است.

پی‎نوشت‎ها:

1ـ کافی، ج4، ص66.

2ـ بحارالانوار، ج96، ص261.

3 ـ کافی، ج4، ص224.

برگرفته از کتاب صهبای حج، جوادی آملی

معنای انتظار و چگونگی آن یکی از سوالات اساسی در زمان ما یعنی دوران غیبت است و هر مسلمانی که منتظر تحقق وعده ی خداوند است که فرمود: و نرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض...، باید بداند که چشم به راه چه باشد و چگونه انتظار کشد!

برای دانستن این چراهای بنیادی به سراغ آثار استاد مطهری رفتیم تا از او راه جوییم در این ظلمات!

بنگرید:

          انواع انتظار فرج

انتطار فرج و آرزو و دل بستن به آینده دو گونه است : انتظارى که سازنده و نگهدارنده است ، تعهدآور است ، نیروآفرین و تحرک بخش است، به گونه اى است که مى تواند نوعى عبادت و حق پرستى شمرده شود؛ و انتظارى که گناه است ، ویرانگر است، اسارت بخش است، فلج کننده است و نوعى « اباحیگرى » باید محسوب گردد. 1

          مشخصات انتظار بزرگ

1- خوشبینى به آینده بشریت.

2- پیروزى نهایى صلاح و تقوا و صلح و عدالت و آزادى و صداقت بر زور و استکبار و استعباد(2) و ظلم و اختناق و دجل (دجالگرى و فریب ).

3- حکومت جهانى واحد.

4- عمران تمام زمین در حدى که نقطه خراب و آباد ناشده باقى نماند.

5- بلوغ بشریت به خردمندى کامل و پیروى از فکر و ایدئولوژى و آزادى از اسارت شرایط طبیعى و اجتماعى و غرائز حیوانى .

مومنِ منتظر، انسانی پاک و تلاشگری است که با نیتی الهی برای ساختن جهانی بسان مدینة النبی شب از روز نمی شناسد. او از خود شروع کرده و به زمینی آباد می اندیشد. از خود آغاز نموده چون کلید فتح جهان را در فتح خویشتن می داند.

6- حداکثر بهره گیرى از مواهب زمین .

7- برقرارى مساوات کامل میان انسانها در امر ثروت .

8- منتفى شدن کامل مفاسد اخلاقى از قبیل زنا، ربا، شرب خمر، خیانت ، دزدى ، آدمکشى و غیره و خالى شدن روانها از عقده ها و کینه ها.

9- منتفى شدن جنگ و برقرارى صلح و صفا و محبت و تعاون .

10- سازگارى انسان و طبیعت . 3

بر اساس آنچه استاد فرمود، مومنِ منتظر، انسانی پاک و تلاشگری است که با نیتی الهی برای ساختن جهانی بسان مدینة النبی شب از روز نمی شناسد. او از خود شروع کرده و به زمینی آباد می اندیشد. از خود آغاز نموده چون کلید فتح جهان را در فتح خویشتن می داند.

اکنون وقت آن است تا من و تو نیز خود را بر این سنگ، محک زنیم تا عیار ایمان و انتظارمان هویدا شود تا بدانیم در خم کدامین کوی از این هفت خوان انسانیت هستیم. شاید به خود آییم و بجنبیم در پی این آرمان.

حسین عسگری – گروه دین و اندیشه

__________________________

1- قیام و انقلاب مهدى (عج )، ص 15.

2- به معناى بندگى خواستن، کسى را بنده خود ساختن (فرهنگ عمید)

3- قیام و انقلاب مهدى (عج )، ص 51.

بالای صفحه

در ایام تحصیل علوم دینى و فقه اهل بیت،علیهم‏السلام، در نجف اشرف، شوق زیادى جهت دیدارجمال مولایمان بقیة الله الاعظم، عجل‏الله‏تعالى‏فرجه،داشتم با خود عهد کردم چهل شب چهارشنبه پیاده به‏مسجد سهله بروم، به این نیت که جمال آقا صاحب الامر،علیه‏السلام، را زیارت کنم و به این فوز بزرگ نایل شوم.

ناگهان‏صداى پایى را از پشت‏سر شنیدم که بیشتر موجب ترس‏و وحشتم گردید. برگشتم به عقب، سید عربى را با لباس‏اهل بادیه دیدم، نزدیک من آمد و با زبان فصیح گفت: اى‏سید! سلام علیکم.

تا 35 یا 36 شب چهارشنبه ادامه دادم تصادفا در این‏شب،  رفتنم از نجف به تاخیر افتاد و هوا ابرى و بارانى‏بود، نزدیک شب، وحشت و ترس وجود مرا فرا گرفت‏مخصوصًا از زیادى قطاع الطریق و دزدها، ناگهان‏صداى پایى را از پشت‏سر شنیدم که بیشتر موجب ترس‏و وحشتم گردید. برگشتم به عقب، سید عربى را با لباس‏اهل بادیه دیدم، نزدیک من آمد و با زبان فصیح گفت: اى‏سید! سلام علیکم.

ترس و وحشت، ‏بکلى از وجودم رفت و اطمینان وسکون نفس پیدا کردم و تعجب آور بود که چگونه این‏شخص در تاریکى شدید، متوجه سیادت من شد و در آن‏حال من از این مطلب غافل بودم. به هر حال سخن‏مى‏گفتیم و مى‏رفتیم از من سؤال کرد:

کجا قصد دارى؟

گفتم: مسجد سهله.

فرمود: به چه جهت؟

گفتم: به قصد تشرف و زیارت ولى عصر،علیه‏السلام.

مقدارى که رفتیم به مسجد زید بن صوحان که مسجدکوچکى است نزدیک مسجد سهله رسیدیم داخل مسجدشده و نماز خواندیم و بعد از دعایى که سید خواند که،مثل آن بود که دیوار و سنگها با او آن دعا را مى‏خواندند;احساس انقلابى عجیب در خود نمودم که از وصف آن‏عاجزم.

بعد از دعا سید فرمود: سید تو گرسنه‏اى، چه خوب‏است‏شام بخورى.

پس سفره‏اى را که زیر عبا داشت، ‏بیرون آورد و در آن ‏سه قرص نان و دو یا سه خیار سبز تازه بود. مثل اینکه‏تازه از باغ چیده و آن وقت چله زمستان و سرماى‏زننده‏اى بود و من منتقل به این معنا نشدم که این آقا این‏خیار تازه سبز را در این فصل زمستان از کجا آورده؟طبق دستور آقا شام خوردم.

سپس فرمود: بلند شو تا به مسجد سهله برویم.

پس سفره‏اى را که زیر عبا داشت‏بیرون آورد و درآن‏سه قرص نان و دو یا سه خیار سبز تازه بود. مثل اینکه‏تازه از باغ چیده و آن وقت چله زمستان و سرماى‏زننده‏اى بود و من منتقل به این معنا نشدم که این آقا این‏خیار تازه سبز را در این فصل زمستان از کجا آورده؟طبق دستور آقا شام خوردم.

داخل مسجد شدیم آقا مشغول اعمال وارده درمقامات شد و من هم به متابعت آن حضرت انجام وظیفه‏مى‏کردم و بدون اختیار نماز مغرب و عشا را به آقا اقتداکردم و متوجه نبودم که این آقا کیست؟

بعد از آنکه اعمال تمام شد، آن بزرگوار فرمود:

اى سید آیا مثل دیگران بعد از اعمال مسجد سهله به‏مسجد کوفه مى‏روى یا در همین جا مى‏مانى؟

گفتم: مى‏مانم و سپس در وسط مسجد در مقام امام‏صادق، علیه‏السلام، نشستیم.

به سید گفتم: آیا چاى یا قهوه یا دخانیات میل دارى‏آماده کنم؟

در جواب کلام جامعى را فرمود: این امور از فضول‏زندگى (زوائد زندگی) است و ما از این فضولات (زوائد) دوریم.

این کلام در اعماق وجودم اثر گذاشت‏به نحوى که‏هرگاه یادم مى‏آید ارکان وجودم مى‏لرزد به هر حال‏مجلس نزدیک دو ساعت طول کشید و در این مدت‏مطالبى رد و بدل شد که به بعضى از آنها اشاره مى‏کنم؟

1. در رابطه با استخاره سخن به میان آمد. سید عرب‏فرمود:

اى سید با تسبیح به چه نحو استخاره مى‏کنى؟

گفتم: سه مرتبه صلوات مى‏فرستم و سه مرتبه‏مى‏گویم: «استخیر الله برحمته خیرة فى عافیة‏» پس‏قبضه‏اى از تسبیح را گرفته مى‏شمارم، اگر دو تا بماند بداست و اگر یکى ماند خوب است.

مقدارى که رفتیم به مسجد زید بن صوحان که مسجدکوچکى است نزدیک مسجد سهله رسیدیم داخل مسجدشده و نماز خواندیم و بعد از دعایى که سید خواند که،مثل آن بود که دیوار و سنگها با او آن دعا را مى‏خواندند;احساس انقلابى عجیب در خود نمودم که از وصف آن‏عاجزم

فرمود: براى این استخاره، باقى مانده‏اى است که به‏شما نرسیده و آن این است که هرگاه یکى باقى ماند فوراحکم به خوبى استخاره نکنید بلکه توقف کنید و دوباره‏بر ترک عمل استخاره کنید اگر زوج آمد کشف مى‏شوداستخاره اول خوب است اما اگر یکى آمد کشف مى‏شودکه استخاره اول میانه است.

به حسب قواعد علمیه مى‏بایست دلیل بخواهیم و آقاجواب دهد به جاى دقیق و باریکى رسیدیم پس به مجرداین قول تسلیم و منقاد شدم و در عین حال متوجه نیستم‏که این آقا کیست.

2. از جمله مطالب در این جلسه تاکید سید عرب بر تلاوت‏و قرائت این سوره‏ها بعد از نمازهاى واجب بود. بعد ازنماز صبح سوره یاسین و بعد از نماز ظهر سوره عم بعداز نماز عصر سوره نوح و بعد از مغرب سوره واقعه وبعد از نماز عشاء سوره ملک.

3. دیگر اینکه تاکید فرمودند: بر دو رکعت نماز بین‏مغرب و عشا که در رکعت اول بعد از حمد هر سوره‏اى‏خواستى مى‏خوانى و در رکعت دوم بعد از حمد سوره‏واقعه را مى‏خوانى و فرمود: کفایت مى‏کند این از خواندن‏سوره‏واقعه بعد از نماز مغرب، چنانکه گذشت. 

در اینجا مطلب دیگرى است که مجال تفصیل و بیان‏آن نیست پس خواستم از مسجد بیرون روم به خاطرحاجتى، آمدم نزد حوض که در وسط راه قبل از خارج‏شدن از مسجد قرار دارد به ذهنم رسید چه شبى بود واین سید عرب کیست که اینهمه با فضیلت است؟ شایدهمان مقصود و معشوقم باشد تا به ذهنم این معنى‏خطور کرد، مضطرب برگشتم و آن آقا را ندیدم

4. تاکید فرمود که: بعد از نمازهاى پنجگانه این دعا رابخوان:

«اللهم سرحنى عن الهموم و الغموم و وحشة‏الصدر و وسوسة الشیطان برحمتک یا ارحم‏الراحمین‏».

5. و دیگر تاکید بر خواندن این دعا بعد از ذکر رکوع درنمازهاى یومیه خصوصا رکعت آخر:

«اللهم صل على محمد و آل محمد و ترحم على‏عجزنا و اغثنا بحقهم‏».

6. در تعریف و تمجید از شرایع الاسلام مرحوم محقق‏حلى فرمود:

تمام آن مطابق با واقع است مگر کمى از مسایل آن.

7. تاکید بر خواندن قرآن و هدیه کردن ثواب آن، براى‏شیعیانى که وارثى ندارند یا دارند و لکن یاد از آنهانمى‏کنند.

8. تحت الحنک را از زیر حنک دور دادن و سر آن را درعمامه قرار دادن چنانکه علماى عرب به همین نحو عمل‏مى‏کنند و فرمود: در شرع اینچنین رسیده است.

9. تاکید بر زیارت سید الشهدا، علیه‏السلام.

10. دعا در حق من و فرمود: قرار دهد خدا تو را ازخدمتگزارن شرع.

11. پرسیدم: نمى‏دانم آیا عاقبت کارم خیر است و آیا من‏نزد صاحب شرع مقدس رو سفیدم؟

فرمود: عاقبت تو خیر و سعیت مشکور و روسفیدى.

گفتم: نمى‏دانم آیا پدر و مادر و اساتید و ذوى الحقوق‏از من راضى هستند یا نه؟

فرمود: تمام آنها از تو راضى‏اند و درباره‏ات دعامى‏کنند.

استدعاى دعا کردم براى خودم که موفق باشم براى‏تالیف و تصنیف.

دعا فرمودند.

در اینجا مطلب دیگرى است که مجال تفصیل و بیان‏آن نیست پس خواستم از مسجد بیرون روم به خاطرحاجتى، آمدم نزد حوض که در وسط راه قبل از خارج‏شدن از مسجد قرار دارد به ذهنم رسید چه شبى بود واین سید عرب کیست که اینهمه با فضیلت است؟ شایدهمان مقصود و معشوقم باشد تا به ذهنم این معنى‏خطور کرد، مضطرب برگشتم و آن آقا را ندیدم و کسى‏هم در مسجد نبود. یقین پیدا کردم که آقا را زیارت کردم‏و غافل بودم، مشغول گریه شدم و همچون دیوانه اطراف‏مسجد گریه مى‏کردم تا صبح شد، چون عاشقى که بعد ازوصال مبتلا به هجران شود.

این بود اجمالى از تفصیل که هر وقت آن شب یادم‏مى‏آید بهت زده مى‏شوم.

قسمت دوم: بالاخره خدا پیروز است!

مقاله‌ای که پیش روی شماست به بررسی شش آیه از آیات قرآن در باره وعده جهانی حکومت حضرت مهدی خواهد پرداخت.

مقاله را می‏توان در این جمله خلاصه کرد که خداوند در این آیات تحقق یک حکومت الهی و عادلانه را در سراسر کره زمین وعده داده است و شکست کفر و نفاق و فسق، و طنین انداز شدن ندای اللَّه اکبر و توحید را در سراسر زمین حتمی دانسته که این وعده تا کنون محقق نشده است لیکن حتماً روزی محقق خواهد شد و این همان روز قیام حضرت مهدی است.

«هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَی وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ» 1

«هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَی وَدِینِ ا لْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَکَفَی بِاللَّهِ شَهِیدًا» 2

نکته‏ها:

1- خداوند پیامبر خویش را با هدایت و دین حق فرستاده‏است.

2- دین اسلام را بر تمام ادیان پیروز خواهد کرد.

3- این پیروزی انجام خواهد گرفت؛ گرچه خوشایند بت‏پرستان نباشد.

4- در اینکه این پیروزی در چه زمانی رخ‏خواهد داد، بر پایه روایات شیعه و اهل‏سنت زمان ظهور حضرت مهدی  خواهد بود و در زمان آن حضرت است که اسلام در تمام کوی و برزن حاکم، و بر همه ادیان پیروز  می‏گردد.

5 - برخی از مفسران گفته‏اند مراد از پیروزی، چیرگی در منطق و استدلال است، ولی به نظر می‏رسد که مراد پیروزی ظاهری است؛ گرچه اسلام از نظر منطق بر همه ادیان غالب است.

نظر مفسران قرآن کریم:

در جامع البیان آمده است: تحقق این آیه به هنگام نزول عیسی‏علیه السلام است که دجال کشته می‏شود و تمام ادیان پیرو او خواهند بود. 3

ابن‏جوزی گفته است: در آیه دو احتمال است: 1- نزول عیسی‏علیه السلام 2- از سدّی نقل شده است که مراد خروج مهدی  است. 4

در تفسیر نمونه آمده است: البته مرحله نهایی این پیش‏روی (پیش‏روی اسلام) به عقیده ما با ظهور حضرت مهدی - ارواحنا فداه - تحقق می‏یابد؛ که این آیات خود دلیل بر آن ظهور عظیم است.... 5

در تفسیر احسن الحدیث آمده است: مصداق کامل آن دو آیه در وقت ظهور حضرت مهدی - صلوات اللَّه علیه وعلی آبائه - خواهد بود؛ گرچه در زمان نزول نیز (اسلام ) بر همه ادیان جزیرة العرب پیروز گردید.

جمع بندی:

اقوال را می‏توان در سه قول جمع بندی نمود:

1- مراد قیام حضرت مهدی است. این قول دارای طرفداران بیشتری است و در روایات شیعه نیز آمده است و نیز عده‏ای از اهل‏سنت به آن قائل شده‏اند.

2- مراد نزول حضرت عیسی‏علیه السلام است. فقط برخی از اهل‏سنت به آن معتقد هستند.

می‏توان گفت این دو قول به یک قول باز می‏گردد. چون نزول حضرت عیسی با قیام حضرت مهدی   همزمان است.

مراد از غلبه، پیروزی در منطق و استدلال است، که دین اسلام از نظر استحکام منطق بر تمام ادیان چیره  است.

گرچه این مطلب صحیح است که دین اسلام در منطق حاکم است، به نظر می‏رسد مراد از آیه، پیروزی و غلبه ظاهری و ایجاد حکومت اسلامی است؛ به طوری که در تمام نقاط زمین ندای اسلام شنیده شود و از شرک خبری  نباشد.

سید عباس سید کریمی حسینی

تنظیم برای تبیان: حسین عسگری

1.   توبه/33:9 - صف/9:61.

2.   فتح/ 28:48.

3.   ابن‏جریر طبری، پیشین، ج 1، ص 150 و ج 26، ص  141 و ج 28، ص  112.

4.   ابن‏جوزی، زاد المسیر، ج 3، ص 290.

5.   ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 2، ص 84.